70 Festiwal

Gdy w 1946 roku Ignacy Potocki, współzałożyciel Uzdrowisk Dolnośląskich, rzucił myśl organizowania w Dusznikach festiwali muzycznych imienia Fryderyka Chopina, nikt nie przypuszczał, że to coroczne święto trwać będzie siedemdziesiąt lat.

Tymczasem nieprzerwanie trwa do dzisiaj, rozsławiając imię geniusza polskiego i jego muzykę, miejscowość uzdrowiskową, jednocześnie pomnażając dorobek światowej kultury muzycznej.

Zaczęło się bardzo skromnie, jeszcze niejako w oparach, zakończonej przed rokiem, II wojny światowej. Dwudniowe święto chopinowskie zainaugurowano uroczystą akademią (25 sierpnia), podczas której odsłonięto tablicę upamiętniającą pobyt Fryderyka Chopina w kurorcie, a następnie z recitalem wystąpiła, jedna z największych pianistek polskich, wspaniała chopinistka, Zofia Rabcewiczowa (1870–1947).

W przerwie jej koncertu, Paulina Czernicka zapoznała słuchaczy z tekstami nieznanych listów Chopina do Delfiny Potockiej, które dwadzieścia lat później okazały się… apokryfami. Dnia następnego (26 sierpnia) w sali koncertowej Domu Zdrojowego słuchano gry Henryka Sztompki (1901–1964), również jednego z najwybitniejszych chopinistów. W Dusznikach spotkało się wówczas dwoje spadkobierców wielkich tradycji Ignacego Jana Paderewskiego (Sztompka) i Antoniego Rubinsteina (Rabcewiczowa). Grali wyłącznie kompozycje patrona I Festiwalu. Do historii wykonawstwa chopinowskiego przeszły interpretacje obojga pianistów m.in. Sonaty h-moll i wybranych etiud (Rabcewiczowa) oraz mazurków, preludiów i nokturnów (Sztompka). Świadkowie tych koncertów twierdzą, że wymienionych utworów lepiej wykonanych później już nie słyszeli…

Początkowo program festiwali obejmował wyłącznie muzykę Chopina w wykonaniach artystów polskich. Z czasem repertuar zaczął być rozszerzany o dzieła kompozytorów polskich epoki Chopina. Stopniowo, w kolejnych latach, wzbogacano go o utwory twórców obcych, a krąg wykonawców poszerzano o laureatów Konkursów Chopinowskich w Warszawie i następnie uczestników. Takim sposobem dusznickie święto stawało się z czasem forum światowego wykonawstwa pianistycznego. Dla wielu, nawet głośnych artystów, pokazanie się w muzyce Chopina na dusznickiej estradzie, jest ważnym punktem ich kariery muzycznej.

Podczas siedmiu dekad dusznickiego święta koncertowali tu najwięksi mistrzowie fortepianu. Z nieżyjących oklaskiwano legendarnego Raula Koczalskiego, Witolda Małcużyńskiego, Stefana Askenasego, Władysława Kędrę, Pawła Lewieckiego, Stanisława Szpinalskiego, Zbigniewa Drzewieckiego, Jana Ekiera, Halinę Czerny-Stefańską, Reginę Smendziankę, Zbigniewa Szymonowicza, Barbarę Hesse-Bukowską, Jerzego Lefelda, Klarę Langer-Danecką, Tadeusza Żmudzińskiego, Miłosza Magina i in.; a z obcych np. Louisa Kentnera, Franciszka Raucha, Malcolma Fragera oraz Stanisława Neuhausa. W Dusznikach wielu debiutowało, rozpoczynając swoją międzynarodową karierę, jak Adam Harasiewicz, Piotr Paleczny, Janusz Olejniczak, Krystian Zimerman, Ewa Pobłocka czy Wojciech Świtała. Z sentymentem wspomina się do dziś znakomite recitale Paula Badury-Skody, Michaela Pontiego, Joaquina Achucarro, Philippe Entremonta, Dang Thai Sona, Fou Ts’onga, Eugene Indijca, Cypriena Katsarisa, Christiana Zachariasa, Kevina Kennera i in. Tutaj też święcił triumfy dyrektor artystyczny festiwalu, Piotr Paleczny.

Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach jest dziś najstarszym festiwalem chopinowskim na świecie oraz najstarszym festiwalem pianistycznym. Początkowo skromne święto ku czci Chopina, po latach pięknego rozwoju, stało się miejscem wyjątkowym. Bardzo często właśnie stąd promieniuje światowa sztuka pianistyczna, tutaj budowane są kanony estetyczne w muzyce i powstają trendy wykonawcze, a także rozpoczynają artystyczne kariery.

Od 1993 roku, czyli od 48. Festiwalu, pieczę artystyczną nad tym świętem muzycznym sprawuje prof. Piotr Paleczny, sam wywodzący się z pięknej chopinowskiej tradycji.
Jak wiadomo, ulubionym uczniem Chopina był Karol Mikuli (1819–1897). Do jego wybitnych wychowanków należał Aleksander Michałowski (1851–1938), a ten był profesorem Stefanii Alliny (1895–1988). Ona zaś uczyła Piotra Palecznego…

Chopinowska tradycja na nazwisku Palecznego się nie kończy. Kontynuują ją teraz jego uczniowie, zdobywający międzynarodowe laury na konkursach i muzycznych przeglądach oraz pomnaża kształtowany przezeń festiwal. W Dusznikach poznać możemy najwybitniejszych młodych pianistów świata, a jednocześnie obcować ze sztuką wykonawczą artystów sławnych, których nazwiska każdemu festiwalowi dodają blasku. Nierzadko właśnie tutaj melomani słyszą laureata jakiegoś międzynarodowego konkursu pianistycznego, zakończonego zaledwie kilka dni wcześniej!

Cechą charakterystyczną koncertów w Dusznikach jest ich wysoki poziom i urozmaicony program. Nadal trzon repertuarowy stanowi muzyka Chopina, ale obok niej pojawiają się dzieła innych kompozytorów, tworzących w różnych stylach i różnych okresach historycznych. Niektórych utworów wysłuchać można kilkakrotnie, ale to stwarza znakomitą okazję do porównań interpretacji, sposobu odczytania tego samego tekstu, ukazywaniu w muzyce pokładów wcześniej nie odkrytych… I choć w Dusznikach króluje muzyka fortepianowa, to dyrektor Paleczny nie zaniedbuje kameralistyki Chopina. Słuchamy więc jego pieśni, utworów wiolonczelowych, tria fortepianowego i transkrypcji różnych autorów genialnych dzieł Polaka.

Piękną tradycją, zainicjowaną przez Palecznego, są otwarte wykłady i prelekcje z dziedziny pianistyki chopinowskiej, dawane przez wybitnych chopinologów i badaczy wykonawstwa fortepianowego oraz mistrzowskie kursy interpretacji dla wybranej, uzdolnionej młodzieży muzycznej, prowadzone przez uznanych w świecie profesorów i sławnych pianistów.
Na początku sierpnia każdego roku Duszniki stają się chopinowskim centrum, przyciągającym melomanów z różnych stron świata, młodych muzyków, krytyków muzycznych, krytyków sztuki i wszystkich tych, którzy w sercu mają Chopina. Wielojęzyczny gwar z Parku Zdrojowym wyraźnie wskazuje, gdzie teraz trwa chopinowskie święto i rozbrzmiewa jego ukochany instrument…

 Tegoroczny 70. Festiwal Chopinowski w Dusznikach odbywać się będzie w roku XVII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie (2 – 23 października). Fakt ten podkreślają recitale laureatów konkursów minionych oraz polska ekipa tego szlachetnego turnieju, biorąca udział w kursie mistrzowskim prowadzonym przez profesorów Andrzeja Jasińskiego i Michaiła Woskriesieńskiego.

Stanisław Dybowski